Tescil zorunluluğu nedir?

Ticaret Borsalarının tabi olduğu 5174 sayılı kanunun 46. maddesine göre Borsaya dahil ürünlerin üzerinde yapılan alım, satım muamelelerinin Ticaret Borsalarına tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışları da kapsamaktadır.

Alışlar için; Borsalarca gösterilen yerlerde yapılan işlemler aynı gün, borsa dışında alınmasına müsaade edilen maddelere ait işlemler en geç 30 (otuz)gün içinde tescil ettirilir. Geçerli bir neden olmaksızın belirtilen sürelerde tescil zorunluluğunun yerine getirilmemesi durumunda, tescil ücreti yüzde elli fazlasıyla ve günlük gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.

Satışlar için; Borsalarca gösterilen yerlerde yapılan işlemler aynı gün, borsa dışında satılmasına müsaade edilen maddelere ait işlemler en geç 30 (otuz) gün içinde tescil ettirilir. Geçerli bir neden olmaksızın belirtilen sürelerde tescil zorunluluğunun yerine getirilmemesi durumunda, tescil ücreti yüzde elli fazlasıyla ve günlük gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.

Borsaya tabi olmamakla birlikte yeterli arz ve talebi bulunan; misli nitelikte tarımsal ürünlerin alım satım işlemleri, alıcı ve satıcının talebine bağlı olarak tescil edilebilir.

Tescil yükümlülüğü aşağıdaki şekilde yerine getirilir:

1. Alıcı ve satıcının aynı borsanın çalışma alanı içinde bulunmaları halinde, işlem alış yapılmışsa alıcı tarafından satım yapıldıysa satıcı tarafından yaptırılır.
2. Alıcı ve satıcıdan birinin borsanın çalışma alanı içinde, diğerinin dışında olması halinde;
   1. İki tarafın bulunduğu yerde borsa mevcut ve mal her iki borsaya tabi ise ve işlemde yazışma, telgraf, telefon, teleks ile veya elektronik ortamda gerçekleştirilmişse, sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yerdeki tarafça o yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. Sözleşmenin nerede kabul ile tamam olduğu tespit edilmediği takdirde, işlem satıcının merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya, satıcı tarafından tescil ettirilir ve ücreti ödenir.
   2. Taraflardan birinin bulunduğu yerde borsa mevcut değil veya borsa mevcut olmasına rağmen, mal o borsaya dahil değil veya taraflardan biri yurt dışında ise, işlem diğer tarafça kendi merkezinin bulunduğu yer borsasına tescil ettirilir ve ödenir.
3. Borsaya kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları tescil işlemleri dışında kalan alım ve satımları, kayıtlı bulundukları borsalara tescil ettirir ve ücretini öder.
4. Borsanın çalışma sınırları dışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayicinin sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğü tacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir. Alım satım yapan tarafların her ikisi de tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu uygulanamaz.

Borsamızda uygulanan tescil ücreti oranı, Binde ikidir.

Evrak başına 350.000 TL.üzeri işlemler için tavan ücretimiz 700,00 TL.’dir.(Faturalarda Brüt Rakam , Müstahsilde ise stopaj , varsa bağkur ve diğer kesintiler sonrası oluşan net ödeme rakamına uygulanır.)

İhracat tescillerinden ücret alınmaz.

Borsalar; üyelerin alım satımlarının tamamını tescil ettirip ettirmediklerini denetlemeye yetkilidir. Bu amaçla hakim kararıyla üyelerin ilgili defter ve evrakını inceleyebilir.

Borsa çalışma alanı içinde borsaya tabi maddelerin en az miktarlarının üzerinde kalan miktarlarının alım ve satımının, belirlenen borsa yerinin dışında yapılması yasaktır.

Tescilde dikkate alınacak hususlar nelerdir?

Tescile getirilen alım satım beyannamelerinde beyannamenin usulüne uygun olarak doldurulup doldurulmadığı, muamelenin yapıldığı ve tescile getirildiği tarihler, fiyat, beyannamede imzaları bulunan kimselerin borsada iş yapmaya yetkili olup olmadıkları ve imzaları kontrol edilir, varsa eksikler tamamlattırılır.

Beyannameler; tarih atılmak, tescil numarası verilmek ve parafe edilmek suretiyle muhasebe servisine intikal ettirilir.

Süresinden sonra tescile getirilen muamelelerde, belirtilen fiyatlar o gün için borsada oluşmuş fiyatlara uygun değil ise bu muamelelerin doğruluğu hususunda gerekli araştırma yapılır ve bunlardan doğruluğu anlaşılanlar tescil edilir.

Tescil işlemlerinin mevzuata uygun şekilde yapılmasından ilgili borsa personeli sorumludur.

Tescil ücretleri nedir? Nasıl belirlenir?

Tescil edilen muamelenin bedeli üzerinden nispi olarak alınan ücrete "Tescil Ücreti" denir.

Tescil ücretinin oranı, malın alım satım değeri üzerinden azamî binde ikidir. Borsaya tabi maddelerin alım ve satımları için aynı oranda uygulanmak üzere, işlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı, yıllık aidat tavanının yüzde onundan az ve tamamından fazla olamaz.

Tescil ücretinin, muameleyi tescil ettiren tarafından tescil esnasında peşin olarak ödenmesi esastır.

Alım satım muamelesi tescil edildikten sonra, tarafların müştereken yaptıkları tescil ücretini etkileyecek değişiklikler, tescilin yapıldığı gün borsaya iletilir ve bu değişiklik tescil ücretinde bir artış meydana getirirse, aradaki fark tahsil edilir. Tescil ücretinde azalma meydana gelmişse ve aynı gün borsaya bildirilmiş ise, fazla alınan ücret ilgililere iade edilir. Tescil ücreti her işlem başına ayrı ayrı hesaplanarak tahsil edilir.

Borsaya hangi hallerde tescil yaptırılır?

Borsaya tâbi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım satım muamelelerinin borsalara tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlar da bu madde kapsamındadır.

Borsaya tâbi olmamakla birlikte yeterli arz ve talebi bulunan, misli nitelikte tarımsal ürünlerin alım satım işlemleri, alıcı veya satıcının talebine bağlı olarak borsaya tescil edilebilir.

Tüketicilerin kendi ihtiyaçları için yaptıkları alımlar ile borsaya tabi maddelerin en az miktarları kadar veya bu miktarın altında yapılan alım satımlar tescile tabi değildir.

Zirai üye zorunluluğu bulunan kişi ve kuruluşlar nelerdir?

5174 Sayılı Yasanın 32’nci ve bu yasanın uygulamasına ilişkin Borsa Muamelat Yönetmeliğinin 7’nci Maddesi gereğince, Ticaret borsası kotasyonuna dahil maddelerin alım veya satımı ile uğraşanlar, bulundukları yerin borsasına kaydolmak zorundadırlar. Borsaya kayıt zorunluluğunda olanların durumlarında meydana gelen ve Türk Ticaret Kanununa göre tescil ve ilanı gereken her türlü değişikliğin, gerçekleşmesinden itibaren bir ay içinde kayıtlı oldukları borsalara bildirilmesi gerekir. İlgili sicile tescili zorunlu olup da kanuni şekil ve sürede tescil ettirilmemiş olan bir hususu haber alan ilgili borsa, bu zorunluluğu yerine getirmeyenlerin durumlarını gerekli sicil değişikliklerinin yapılması için ilgili sicil memurluğuna bildirir. Sicil memurluğu, bu bildirim üzerine gerekli işlemleri yapmakla yükümlüdür. Merkezi borsa çalışma alanı dışında bulunmakla beraber, borsa çalışma alanı içinde faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin, ticaret veya esnaf siciline tescil edilmiş ya da edilmemiş şube, irtibat bürosu, fabrika, temsilcilik, depo, alım satım yeri ve buna benzer ünitelerinin de borsaya kaydolmaları gerekir. Kayıt zorunluluğunu yerine getirmeyenlerin kayıtları borsalarca doğrudan yapılır ve kendilerine bildirilir.

Tescil İşlemini Borsaya Bildirmeli miyim?

Bilindiği üzere; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 11 inci maddesi, tevkif yoluyla ödenen vergilerde müteselsil sorumluluk esasını getirmiştir. Söz konusu maddede, mal alım ve satımı dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairelerine yatırmak zorunda olanların, bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde, bu kişilerle birlikte verginin ödenmemesinden, alım satıma taraf olanların tümünün müteselsilen sorumlu olacakları belirtilmiştir.

Aynı maddenin beşinci fıkrasında; zirai Ürünlerin (işlenmiş olanlar dahil) alım ve satımına aracılık eden kuruluşlar ve Ticaret Borsalarını, bu mahsullerin satın alınması sırasında yapılacak vergi tevkifatından müteselsilen sorumlu tutma; söz konusu ürünlerin satışı dolayısıyla yapılacak vergi tevkifatının hangi safhada yapılacağını her bir ürün için ayrı ayrı belirleme konusunda, Bakanlığımız yetkili kılınmıştır.

Bakanlığımızın bu yetkiye dayanarak yayımladığı 164 Seri No´lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde Gelir Vergisi tevkifatı konusunda uygulanacak esaslar ve müteselsil sorumlu tutulacak kurum ve kuruluşlar ile müteselsil sorumluluğun sınırlarını belirlemiş olup, ayrıca zirai ürün alımına ve satımına aracılık eden Ticaret Borsalarının sorumlulukları ve sorumluluktan kurtulmak için yapmaları gereken işlemler açıklanmıştır.

Tebliğin 4 üncü bendinde; "5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Kanuna göre kurulmuş olan Ticaret Borsalarında Borsada işlem gören zirai ürünlerin tescil ettirilerek çiftçi dışındaki kişi ve kuruluşlardan satın alınması halinde, Borsada, tescil ettirilerek satın alınan zirai ürünler için, satın alanların müteselsil sorumluluğu bulunmamaktadır. Borsada tescil ettirilerek, çiftçilerden satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden tevkif edilerek vergi dairelerine ödenmesi gereken vergiden, Borsalar, yöneticileri ve zirai ürünü satın alanlar müteselsilen sorumlu olacaklardır." yine aynı Tebliğin "Gelir Vergisi Tevkifatında müteselsil sorumluluktan kurtulma" başlıklı 10´uncu bendinde ise; "Borsada tescil ettirilerek çiftçilerden satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden yapılan gelir vergisi tevkifatının beyan edilerek ödenmemesi halinde, bu vergi ile buna bağlı ceza, gecikme faizi ve gecikme zammından çiftçiden ürünü satın alanla birlikte borsa ve yöneticileri sorumludur. Borsada tescil edilmeyen veya kamu kurum ve kuruluşları dışındaki kişilerden zirai ürün satın alanların, müteselsil sorumluluğun dışında kalabilmeleri için, satın alınan zirai ürünlerle ilgili gelir vergisi tevkifatını yaparak ilgili vergi dairesine yatırmaları zorunludur." açıklamaları yer almaktadır.

Buna göre; borsada tescil ettirilerek çiftçi dışındaki kişi ve kuruluşlardan zirai ürün satın alanın müteselsil sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak; çiftçiden satın alanlar ile tescil işlemini yapan borsalar ve yöneticileri satın alınan zirai ürün bedeli üzerinden tevkif edilerek vergi dairesine ödenmesi gereken vergiden sorumlu bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile tevkifatın yapılması ile birlikte bunun beyan edilerek ödenmesi de gerekmektedir. Müteselsil sorumluluktan kurtulmak için, borsaya tescil ettirilerek satın alınan zirai ürün bedelinden tevkif edilen verginin ilgili vergi dairesine ödendiğine ilişkin vergi dairesi alındısı veya mahsup talebinde bulunmuşsa bu talebin aranılması gerekmektedir. Aksi takdirde tescil işlemini yapan borsa ve yöneticileri ödenmesi gereken vergi, ceza ve gecikme faizinden mükellefle birlikte sorumlu tutulacaklardır.

Bir ay önce borsaya tescili yapılan mal alımları üzerinden yapılan tevkifat ödendi makbuzu (VERGİ TAHSİL ALINDISI) veya mahsup dilekçesi bir sonraki tescil işleminin yapılabilmesi için borsaya neden bildirmek zorundayız?

Bilindiği üzere; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 11 inci maddesi, tevkif yoluyla ödenen vergilerde müteselsil sorumluluk esasını getirmiştir. Söz konusu maddede, mal alım ve satımı dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairelerine yatırmak zorunda olanların, bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde, bu kişilerle birlikte verginin ödenmemesinden, alım satıma taraf olanların tümünün müteselsilen sorumlu olacakları belirtilmiştir.

Aynı maddenin beşinci fıkrasında; zirai Ürünlerin (işlenmiş olanlar dahil) alım ve satımına aracılık eden kuruluşlar ve Ticaret Borsalarını, bu mahsullerin satın alınması sırasında yapılacak vergi tevkifatından müteselsilen sorumlu tutma; söz konusu ürünlerin satışı dolayısıyla yapılacak vergi tevkifatının hangi safhada yapılacağını her bir ürün için ayrı ayrı belirleme konusunda, Bakanlığımız yetkili kılınmıştır.

Bakanlığımızın bu yetkiye dayanarak yayımladığı 164 Seri No´lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde Gelir Vergisi tevkifatı konusunda uygulanacak esaslar ve müteselsil sorumlu tutulacak kurum ve kuruluşlar ile müteselsil sorumluluğun sınırlarını belirlemiş olup, ayrıca zirai ürün alımına ve satımına aracılık eden Ticaret Borsalarının sorumlulukları ve sorumluluktan kurtulmak için yapmaları gereken işlemler açıklanmıştır.

Tebliğin 4 üncü bendinde; "5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Kanuna göre kurulmuş olan Ticaret Borsalarında Borsada işlem gören zirai ürünlerin tescil ettirilerek çiftçi dışındaki kişi ve kuruluşlardan satın alınması halinde, Borsada, tescil ettirilerek satın alınan zirai ürünler için, satın alanların müteselsil sorumluluğu bulunmamaktadır. Borsada tescil ettirilerek, çiftçilerden satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden tevkif edilerek vergi dairelerine ödenmesi gereken vergiden, Borsalar, yöneticileri ve zirai ürünü satın alanlar müteselsilen sorumlu olacaklardır." yine aynı Tebliğin "Gelir Vergisi Tevkifatında müteselsil sorumluluktan kurtulma" başlıklı 10´uncu bendinde ise; "Borsada tescil ettirilerek çiftçilerden satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden yapılan gelir vergisi tevkifatının beyan edilerek ödenmemesi halinde, bu vergi ile buna bağlı ceza, gecikme faizi ve gecikme zammından çiftçiden ürünü satın alanla birlikte borsa ve yöneticileri sorumludur. Borsada tescil edilmeyen veya kamu kurum ve kuruluşları dışındaki kişilerden zirai ürün satın alanların, müteselsil sorumluluğun dışında kalabilmeleri için, satın alınan zirai ürünlerle ilgili gelir vergisi tevkifatını yaparak ilgili vergi dairesine yatırmaları zorunludur." açıklamaları yer almaktadır.

Buna göre; borsada tescil ettirilerek çiftçi dışındaki kişi ve kuruluşlardan zirai ürün satın alanın müteselsil sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak; çiftçiden satın alanlar ile tescil işlemini yapan borsalar ve yöneticileri satın alınan zirai ürün bedeli üzerinden tevkif edilerek vergi dairesine ödenmesi gereken vergiden sorumlu bulunmaktadır. Diğer bir ifade ile tevkifatın yapılması ile birlikte bunun beyan edilerek ödenmesi de gerekmektedir. Müteselsil sorumluluktan kurtulmak için, borsaya tescil ettirilerek satın alınan zirai ürün bedelinden tevkif edilen verginin ilgili vergi dairesine ödendiğine ilişkin vergi dairesi alındısı veya mahsup talebinde bulunmuşsa bu talebin aranılması gerekmektedir. Aksi takdirde tescil işlemini yapan borsa ve yöneticileri ödenmesi gereken vergi, ceza ve gecikme faizinden mükellefle birlikte sorumlu tutulacaklardır.

       Yukarıdaki Kanun ve Yönetmeliklere istinaden; Türkiye Odalar Borsalar Birliği’nin Borsaların kullanımına sunduğu TİBOS (Ticaret Borsaları Otomasyon Sistemi)’ne Kayubuuseri Ticaret Borsamız’da geçiş yapacaktır.Sistem bizim özel olarak ürettiğimiz bir program olmamakla birlikte Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin kullanımımıza sunmuş olduğu bir programdır.

Detayları verilen ilgili maddeler kapsamında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğimiz kurulan TİBOS programı aracılığıyla , yukarıda belirtilen sorumluluğun giderilmesi amacıyla program oluşturulmuştur.

Bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla yine Firmaların mağduriyet yaşamaması adına tescil işlemlerinde stopaj ödemesinin görülmesi gerekeceğinden , ya stopaj borcunun ödenmesi ya da stopaj kadar yeterli teminat (nakit vaya nakde çevrilebilir Örn: Teminat Mektubu) verilmesi gerekmektedir.

Saygılarımızla…